Marię i Piotra połączył 3-miesięczny, trochę szalony, wakacyjny romans. Po powrocie do domu Maria zdecydowała o rozstaniu, nie czuła się gotowa na kontynuowanie tej relacji. Jednak Piotr nie przyjął jej decyzji do wiadomości. Maria zaczęła dostawać po kilkanaście sms-ów dziennie z zapewnieniami miłości, znajdowała na wycieraczce swojego mieszkania kwiaty, w jej skrzynce mailowej codziennie czekał błagalny list. Spotkali się, Maria miała nadzieję, że przekona go o swojej definitywnej decyzji. Nic bardziej mylnego. Po wizycie u Marii, Piotr stał się jeszcze bardziej „obecny” w jej życiu. Wiedział jaką drogą chodzi do pracy i potrafił czekać na nią z kwiatami w różnych, niespodziewanych miejscach. Maria miała kilka razy wrażenie, że jedzie za nią samochód i ktoś ją obserwuje. Jakaś osoba włamała się doj skrzynki mailowej i wysłała obraźliwe maile do znajomych, podpisane jej imieniem. Maria czuła się coraz bardziej osaczona i przerażona. Podejrzewała, że za tymi zachowaniami stoi Piotr, ale nie wiedziała jak ma się przed tym bronić. Usiłowała „negocjować”, prosząc go aby dał jej spokój. On twierdził, że Maria jest miłością jego życia, „ich dusze są sobie przeznczone”, ona jeszcze tego nie wie, ale on jest cierpliwy… Z czasem działania Piotrka stały się coraz bardziej agresywne. Skontaktował się anonimowo z pracodawcą Marii, informując go, że jego pracownica oszukuje go. Kilkakrotnie zadzwonił do jej rodziców strasząc ich i grożąc pobiciem. Któreś nocy ktoś porysował grubym gwoździem karoserię samochodu Marii. Przynajmniej raz w tygodniu Piotr zostawiał na wycieraczce jej mieszkania piękną czerwoną różę. Trwał to około roku. Maria przestała prawie sypiać z napięcia, zaczęła się bać powrotów do własnego domu….
Termin stalking pochodzi od angielskiego słowa „stalk” i oznacza „tropić, śledzić, prześladować”. Stalking najłatwiej zdefiniować opisując typowe zachowania sprawcy tego typu nadużycia. Na stronie policji można znaleźć taką listę, na której znajdują się: uporczywe wydzwanianie (w szczególności nocne),wysyłanie listów, SMS-ów, e maili oraz inne formy cyberstalkingu, pozostawianie wiadomości pod drzwiami mieszkania ofiary, pozostawianie wiadomości na poczcie głosowej, wręczanie lub przesyłanie ofierze niechcianych kwiatów czy prezentów (zarówno obraźliwych, jak i romantycznych czy deprymująco cennych), natrętne składanie propozycji spotkań, wspólnych wyjazdów i propozycji seksualnych, śledzenie, podążanie za ofiarą, zatrudnianie do tego prywatnych detektywów, obserwowanie, podglądanie ofiary, przebywanie w okolicy miejsca zamieszkania lub pracy ofiary, wyczekiwanie na ofiarę w miejscu jej pracy lub w okolicy miejsca jej zamieszkania, przyglądanie się ofierze, dążenie do nawiązania kontaktu z ofiarą za pośrednictwem wspólnych znajomych i rodziny (w tym również dzieci), wypytywanie ich o szczegóły z życia prywatnego ofiary, wypytywanie o ofiarę w miejscu jej zamieszkania i pracy, zakładanie podsłuchu telefonicznego, przeszukiwanie prywatnych notatek i śmieci ofiary celem uzyskania informacji o niej, wdzieranie się do mieszkania ofiary celem zabrania ofierze przedmiotów osobistych, bądź pozostawianie śladów obecności celem zastraszenia, rejestrowanie faktów z życia prywatnego ofiary za pośrednictwem aparatu fotograficznego i sprzętu audio wideo, podszywanie się pod ofiarę, np. przez składanie zamówień w jej imieniu, podszywanie się pod znajomych lub rodzinę ofiary, wysyłając jej listy z fałszywymi informacjami, manipulowanie ofiarą na przykład poprzez wszczynanie postępowania karnego przeciwko ofierze lub groźby wszczęcia postępowania czy groźby lub próby samobójstwa celem wymuszenia na ofierze pewnych zachowań (najczęściej wymuszenia kontaktu ze stalkerem), uprzedmiotowienie ofiary, poniżanie jej, manipulowanie przyjaciółmi i rodziną ofiary celem ich odwrócenia się od niej (nastawianie ich przeciw ofierze), zaczepianie ofiary w miejscach publicznych, niszczenie mienia prywatnego ofiary, szantaż emocjonalny, szantaż ekonomiczny, wyrządzanie szkody ulubieńcom – zwierzętom domowym będącym własnością ofiary, groźby (w tym groźby uszkodzenia ciała lub groźby śmierci), akty przemocy fizycznej, trzymanie w mieszkaniu ostrych narzędzi celem zastraszenia ofiary, akty wandalizmu i uszkodzenia mienia, np. zarysowania, stłuczenia – celem zastraszenia ofiary (najczęściej dotyczy to samochodu ofiary lub miejsca jej zamieszkania), wykrzykiwanie w miejscach publicznych obelg pod adresem ofiary w jej obecności (np. w okolicy miejsca pracy lub zamieszkania).
Stalking jest działaniem celowym służącym prześladowaniu wybranej osoby. Jest to przestępstwo, które trwa w czasie (nie jest to jednorazowe zachowanie sprawcy) i powoduje konkretne szkody w życiu ofiary. Sprawca w zamierzony sposób wywołuje w niej strach i poczucie zagrożenia. Podstawową potrzebą stalkera jest przejęcie kontroli nad osobą zastraszaną, poprzez doprowadzanie do sytuacji, kiedy odczuwa ona lęk. Stalking stanowi formę przemocy która może wystąpić między byłymi partnerami, znajomymi z pracy lub z sąsiedztwa, parą młodych ludzi umawiających się na randki, a nawet zupełnie obcymi sobie osobami. Z badań przeprowadzone w Niemczech 60% stalkerów to byli partnerzy ofiary, 20% dalsi znajomi, 11% miało przelotny kontakt intymny z ofiarą, a 9% to nieznajomi. Stalking może dotyczyć relacji między mężczyzną i kobietą, te przypadki należą do najczęściej występujących, ale także między osobami tej samej płci. Ok. 80% sprawców tej formy przemocy to mężczyźni, 20% kobiety.
Kim jest stalker i jego ofiara
Nie istnieje jednolity portret psychologiczny sprawcy i ofiary stalkingu. Sprawcy są zwykle zdrowymi psychicznie mężczyznami, świadomymi negatywnych skutków swoich działań, jednak chęć sprawowania kontroli nad ofiarą góruje nad innymi motywami. Celem ich działania jest wywołanie chęci ponownego kontaktu ze strony ofiary, ponieważ tylko w takiej relacji sprawca czuje się dowartościowany. Ofiara stalkingu doświadcza licznych negatywnych skutków przemocy takich jak poczucie zagrożenia, ataki paniki, depresja, obniżenie poczucia własnej wartości, spadek wiary we własne siły, wstyd i poczucie winy, że to ona doprowadziła do tej sytuacji, izolowanie się od otoczenia i trudności w wypełnianiu codziennych obowiązków, problemy w relacjach personalnych, bóle i zawroty głowy, zaburzenia snu, odżywiania itp. Nękana ofiara stalkingu bardzo często nie znajduje zrozumienia w swoim otoczeniu. Bardzo często nie ma nawet wsparcia znajomych, którzy obwiniają ją o rozstanie czy okazywanie obojętności wobec „biednego, szalejącego z miłości” mężczyzny. Dla zewnętrznych obserwatorów przebieg wydarzeń nie wygląda na przemoc . Zakochany walczy o ukochaną, ale ona pozostaje „zimna”. Z perspektywy otoczenia, często to z nią jest „coś nie w porządku”, „ma zamknięte serce”, „jest nadwrażliwa” itp. Działania stalkera cechuje rozpiętość w czasie (przemoc trwa miesiącami, czasem latami), powtarzalność (stale wraca do pewnych zachowań), celowość (wykorzystuje cały swój potencjał do tego aby zastraszyć ofiarę).
Co na to prawo?
Stalking w świetle polskiego prawa jest przestępstwem karanym do 3 lat pozbawienia wolności. Ofiara stalkingu potrzebuje pomocy dwutorowej – prawnej (ze strony policji i prokuratury) oraz psychologicznej (oferują ją bezpłatnie placówki pomocy ofiarom przemocy). Sprawca stalkingu nie ma powodu, aby „sam z siebie” zaprzestać prześladowań ofiary, bo służy mu to w budowaniu własnego dobrego samopoczucia jej kosztem. Negocjowanie, proszenie, zgadzanie się na jego drobne prośby nie jest ani skuteczne ani bezpieczne dla ofiary! Podstawową drogą ochrony jest zaprzestanie wszelkich kontaktów ze stalkierem, niereagowanie w przypadku konfrontacji, prowadzenie bardzo dokładnych zapisków o tym „co, gdzie i kiedy” się wydarzyło (łącznie z dokumentacją maili, sms-ów, nagraniami telefonicznymi, zdjęciami itp.), szybka reakcja i zgłoszenie sprawy na policję, zwrócenie się o pomoc do psychologa. Czasem ważne jest, aby na spotkanie z psychologiem przyszli też członkowie rodziny osoby poszkodowanej, którzy często sami stają się ofiarami stalkera – oni także potrzebują wsparcia i informacji jak radzić sobie z przemocą. Aby sprawca nie pozostał bezkarny potrzebne jest działanie ze strony różnych służb, przemoc nie zatrzymuje się sama. Każda osoba, która jej doświadcza zasługuje na bezpieczne życie! Adresy bezpłatnych placówek pomocowych, oferujących wsparcie psychologiczne i prawne dla ofiar przemocy na terenie całego kraju można znaleźć na stronie www.porozumienie.niebieskalinia.pl
Zajmuję się terapią indywidualną, terapią grupową, warsztatami rozwojowymi dla kobiet, prowadzeniem superwizji i szkoleniami w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Jestem z wykształcenia psycholożką, ukończyłam Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. W terapii łączę kilka nurtów: psychologię procesu, arteterapię, focusing, EMDR, brainspotting oraz jogę. Jestem superwizorką w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie Instytutu Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego i Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”.
