Internet – wróg czy przyjaciel?

Czy na skutek czasu spędzanego w sieci zdarzyło ci się zawalić jakąś ważną sprawę w życiu? Czy wolisz wirtualne spotkania niż pogawędki ze swoimi realnymi znajomymi? Czy więcej satysfakcji daje ci surfowanie po forach z pornografią niż seks z realnym partnerem/partnerką? Czy  wpadasz w panikę, kiedy przegrywasz w grze on-line? To mogą być sygnały uzależnienia od internetu.

Od pewnego czasu mówi się o problemie uzależnienia od internetu, choć nawet wśród  profesjonalistów w dziedzinie pomagania wiedza na ten temat ma bardziej charakter intuicyjny niż oparty o rzetelną znajomość przedmiotu. Często używamy tego pojęcia anegdotycznie, mając na myśli osoby spędzające dużo czasu przed ekranem komputera. Czasem rodzice określają tak zachowania swoich dzieci, które potrafią grać godzinami w gry komputerowe albo komunikować się ze znajomymi przez skype’a. Mówimy „uzależnienie od internetu” , ale w codziennym języku nie brzmi to tak dramatycznie jak „uzależnienie od narkotyków”. Czy jednak nie minimalizujemy problemu?  Jak kubeł zimnej wody działają  wstrząsające wiadomości ze świata o wypadkach śmierci związanych z korzystaniem z komputera. W Chinach i Południowej Korei zanotowano przypadki zawałów serca u graczy, którzy trwali przy swoich konsolach przez ok. 50 godzin bez przerwy. Aktualnie korzysta z Internetu ok. 1,5 biliona użytkowników na całym świecie, nowoczesne technologie są integralną częścią naszego życia. Staliśmy się globalną wioską, po której informacje rozchodzą się w błyskawicznym tempie. Według Centrum Badań Uzależnień Komputerowych (Computer Addiction Study Center) w Harwardzie pomiędzy 5-10 % użytkowników Internetu jest uzależnionych od sieci. Według ostatnich badań amerykańskich 27% osób badanych poniżej 35 roku życia podało, że sprawdza swoje strony na portalach społecznościowych takich jak Twister czy Facebook częściej niż 10 razy dziennie. 36% procent osób powyżej 35 lat podaje, że sprawdza swoje strony na tych portalach zaraz po tym jak uprawiały seks, podczas gdy 40% w tej samej kategorii wiekowej podaje, że robi to  trakcie prowadzenia samochodu. W literaturze amerykańskiej nadmierne korzystanie z internetu określa się  jako IAD –  uzależnienie od internetu (Internet Addiction Disorder ).

Co to jest uzależnienie od Internetu?

Pojęcie uzależnienia od Internetu (IAD) jest jeszcze wciąż terminem kontrowersyjnym. Uzależnienie to  nie stanowi oficjalnej jednostki chorobowej uwzględnionej w klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-IV. Dla wielu badaczy nie stanowi ono bowiem oddzielnej jednostki chorobowej. Uważają oni, że nadmierne korzystanie z sieci należy traktować jako symptomem innych zaburzeń, takich jak depresja czy zaburzenia lękowe. Czasem wręcz to tylko zachowanie wynikające z  potrzeb związanych z wykonywanym zawodem. Niezależnie od sporów metodologicznych, które być może rozstrzygnięte zostaną za kilka lat, w kolejnej edycji DSM-V (planowanej na 2013 rok),  już teraz  istnieje wiele badań pozwalających wyróżnić różne formy szkodliwego korzystania z Internetu, określanych mniej lub bardziej potocznie jako uzależnienie.

Uzależnienie od Internetu może zatem dotyczyć:

• uzależnienia od pornografii w sieci – tj. kompulsywnego korzystania z pornografii w internecie; chatów dla dorosłych itp, konsekwencją są trudności w relacjach intymnych w realnym życiu;
• uzależnienia od  tworzenia wirtualnych relacji – tj. nadmiernego korzystania z portali społecznościowych w efekcie czego internetowe  znajomości zostają się ważniejsze niże osoby z realnego życia;
• uzależnienia od gier/hazardu/zakupów internetowych – tj. nadmiernego korzystania z gier online, hazardu w sieci, aukcji internetowych na takich stronach jak E-bay itp. często prowadzi to do problemów natury zawodowej i finansowej;
• uzależnienia od komputera – tj. obsesyjnego grania w gry wideo off-line, programowania komputera itp.

Diagnoza problemu

W 2006 Amerykańskie Towarzystwo Medyczne( American Medical Association) zarekomendowało amerykańskiemu Towarzystwu Psychiatrycznemu (American Psychitaric Association) umieszczenie IAD jako formalnej diagnozy w planowanym  DSM-V.

Na potrzeby diagnozy uzależnienia od Internetu  zmodyfikowano kryteria diagnostyczne dotyczące uzależnia od hazardu. Aby zdiagnozować uzależnienie od  Internetu, osoba wykazująca nadmierne zaangażowanie w aktywność w sieci, musi spełnić pięć lub więcej z poniższych kryteriów:

1. Nadmierne skupienie na Internecie (myślenie o nim przed podjęciem aktywności online oraz po niej);
2. Wydłużanie się czasu spędzanego przy Internecie, jaki potrzebny jest do osiągnięcia satysfakcji;
3. Podejmowanie nieudanych prób ograniczania, kontrolowania czy zaprzestania korzystania z Internetu;
4. Poczucie zmęczenia, niepokoju, obniżonego nastroju w związku z próbami ograniczania korzystania z Internetu;
5. Pozostawanie online dłużej niż było to wcześniej planowane;
6. Narażanie się na  konflikty lub ryzyko utraty ważnych życiowych relacji, pracy, nauki, kariery zawodowej  z powodu korzystania z Internetu;
7. Okłamywanie członków rodziny czy innych osób w celu ukrycia rzeczywistych rozmiarów zaangażowania w aktywność związaną z Internetem;
8. Korzystanie z Internetu  w celu ucieczki od problemów lub uniknięcia poczucia bezradności, winy, niepokoju, smutku itp.;

Amerykańskie fora internetowe zajmujące się tą problematyką (np. http://psychcentral.com/netaddiction/ ) podają użytkownikom Internetu proste testy, które mają pomóc w rozpoznaniu problemu. Poniżej przykład takiego kwestionariusza (http://psychcentral.com/netaddiction/quiz/) :

1. Jak często pozostajesz w Internecie dłużej niż planowała/eś?
2. Jak często zdarza ci się zaniedbywać obowiązki domowe, żeby spędzić więcej czasu on-line?
3. Jak często wolisz rozrywkę w sieci zamiast intymności z partnerem/partnerką?
4. Jak często zawierasz nowe znajomości on-line?
5. Jak często twoi bliscy narzekają na to, że spędzasz zbyt dużo czasu w sieci?
6. Jak często twoje wyniki szkolne czy egzaminacyjne są niższe z powodu czasu jaki spędzasz w internecie?
7. Jak często sprawdzasz swoje maile nim zrobisz to co właśnie powinnaś/nieneś zrobić?
8. Jak często twoje wyniki w pracy i produktywność spadają z powodu internetu?
9. Jak często zachowujesz sie obronnie lub ukrywasz prawdę, kiedy ktoś pyta cię co robisz on- line?
10. Jak często uspokajasz niepokojące myśli dotyczące realnego życia ucieczką do internetu?
11. Jak często myślisz o tym kiedy będziesz w internecie?
12. Jak często czujesz lęk, że życie bez internetu byłoby nudne, puste i pozbawione przyjemności?
13. Jak często wybuchasz, kiedy ktoś niepokoi cię w czasie gdy jesteś on line?
14. Jak często cierpisz na bezsenność z powodu nocnych sesji w internecie?
15. Jak często czujesz, że twoją uwagę w codziennym życiu pochłania internet lub fantazjujesz o tym, że jesteś w internecie?
16. Jak często powtarzasz “jeszcze tylko kilka minut”,  kiedy jesteś w internecie?
17. Jak często podejmowałeś/aś próby ograniczania czasu spędzanego przy interncie i ponosiłeś/aś porażkę?
18. Jak często ukrywasz prawdę dotyczącą tego, ile czasu spędzasz w internecie?
19. Jak często wybierasz spędzenie czasu w internecie zamiast spotkanie ze znajomymi?
20. Jak często czujesz obniżony nastrój, smutek, doświadczasz napięcia w realnym życiu i wszystkie te emocje przemijają kiedy wracasz do internetu?

Kto się uzależnia od Internetu?

Początkowo uważano, że uzależnienie od internetu stanowi zagrożenie przede wszystkim dla młodych, introwertycznych mężczyzn. Aktualnie sądzi się, że uzależnić się od korzystania z sieci może każdy, bez związku z płcią wiekiem, wykształceniem czy statusem socjoekonomicznym. Ludzie uzależniają się przede wszystkim korzystając z portali społecznościowych, stron networkingowych (takich jak Facebook, Myspace), czatów, gier on-line, stron z pornografią, portali hazardowych, aukcji internetowych, stron z informacjami. Są one uzależniające ponieważ pozwalają użytkownikom nieustannie komunikować się z setkami jeśli nie wręcz z tysiącami innych odbiorców. Interakcje społeczne do jakich dochodzi w sieci łatwo zaspokajają  potrzeby, których nie zaspokaja realne życie, co podtrzymuje mechanizm korzystania z Internetu. Mózg osoby uzależnionej od Internetu wykazuje podobne zmiany strukturalne jak mózg osoby uzależnionej od środków chemicznych.

Większość badań dotyczących korzystania z Internetu opiera się na subiektywnych raportach użytkowników, co za całą pewnością prowadzi do zaniżania podawanych danych, szczególnie jeśli chodzi o korzystanie ze stron pornograficznych.  Według AVN Media Network, sami tylko mieszkańcy Stanów Zjednoczonych wydają rocznie około trzech bilionów dolarów na internetową pornografię. Około 60% ludzi diagnozujących u siebie uzależnienie od Internetu podaje, że korzysta ze stron pornograficznych.

Leczenie IAD

W Stanie Washington stworzono program powrotu do zdrowia osób uzależnionych od Internetu, o nazwie Restart. To pierwszy tego rodzaju program w USA, choć nie pierwszy na świecie. Już parę lat temu Chiny rozpoznały problem i wprowadziły programy dla młodzieży służące pomocy uzależnionym od gier komputerowych. Jednak mimo tych działań, problem jest wciąż jeszcze słabo rozpoznany i brakuje badań, które mierzyłyby efektywność programów pomocowych. Część profesjonalistów proponuje osobom uzależnionym pełną abstynencję od Internetu. Inni, argumentują, że jest to nierealistyczne, ponieważ jako społeczeństwo jesteśmy coraz bardziej zależni od komputerów min. podczas prowadzenia transakcji handlowych, w edukacji, rozrywce, dostępie do informacji, komunikacji interpersonalnej. Trudno sobie wyobrazić osobę, która umie posługiwać się komputerem i będzie w stanie tego uniknąć w codziennym życiu. Jako realistyczny cel terapii podaje się naukę racjonalnego korzystania z komputera, tak jak to analogicznie stawiają sobie za cel terapeuci osób uzależnionych od jedzenia. Wiele procedur pracy z osobami uzależnionymi od Internetu pochodzi z programów terapeutycznych sprawdzonych w pracy z innymi uzależnieniami, dotyczy to np. pracy w grupach wsparcia. Jeśli osoba uzależniona od  Internetu doświadcza symptomów fizycznych (np. długotrwałego obniżenia nastroju), psychoterapię łączy się terapią farmakologiczną np. lekami antydepresyjnymi. Interwencje psychologiczne w pracy z osobami uzależnionymi od Internetu mają charakter behawioralno-poznawczy i polegają min. na pracy nad zmianą środowiska osoby uzależnionej, tak aby ograniczyć skojarzenia związane z używaniem Internetu , zmniejszaniu wzmocnień pozytywnych jakich dostarczał Internet, nauce identyfikowania uczuć i myśli, które prowadzą do korzystania z sieci. Terapeuci prowadzą też z osobami uzależnionymi od Internetu treningi umiejętności społecznych, coaching i treningi komunikacyjne.   W przypadku, gdy osoba uzależniona od Internetu doświadcza trudności rodzinnych proponuje się terapię par lub rodzinną. Tak jak w przypadku każdego innego uzależnienia, należy liczyć się z dużym ryzykiem nawrotu choroby. Jednym z elementów terapii jest więc praca nad  nawrotami, nauka rozpoznawania nawrotu i radzenie sobie z nim.

Teoretyczna debata profesjonalistów nad tym czy nadmierne korzystanie z sieci jest chorobą czy tylko symptomem innych zaburzeń być może nie skończy się szybko. Niezależnie od jej wyników, internet jest częścią naszego współczesnego życia. Od czasu wprowadzenia smart fonów, iponów itd. internet jest dostępny w telefonach komórkowych, co znacząco ułatwia kontakt z siecią milionom ludzi. Wiele osób, które mają problemy z tego powodu potrzebuje profesjonalnej pomocy, zwłaszcza, że uzależnienie od internetu  prowadzi do bardzo konkretnych i bolesnych strat w życiu.

Na podstawie:
http://psychcentral.com/netaddiction/
http://www.netaddiction.com/
http://www.minddisorders.com/Flu-Inv/Internet-addiction-disorder.html
The Virtual Generation: Plugged in and tuned out
Published on August 12, 2011 by Nicholas Kardaras, Ph.D. in How Plato Can Save Your Life
Facebook, E-mail, Games, and Porn – A glimpse at our addiction to technology; Published on April 17, 2010 by Adi Jaffe, Ph.D. in All About Addiction