Przemoc w rodzinie wobec osób starszych jest zjawiskiem trudnym do zdiagnozowania. Starsi ludzie nie przyznają się do trudnej sytuacji, często wstydzą się i ukrywają, że ktoś z członków rodziny stosuje wobec nich przemoc, niejednokrotnie nie mają świadomości, że sposób w jaki są traktowani jest nadużyciem…W wielu przypadkach są też całkowicie zależni od krzywdzącej rodziny, a jedyną alternatywą na zmianę sytuacji jest dom opieki, który dla wielu starszych osób jest jeszcze gorszą możliwością niż przemoc ze strony dorosłych dzieci.
Czym jest przemoc wobec osób starszych?
Przemoc może być zdefiniowana jako pojedyncze lub powtarzające się działanie, które powoduje krzywdę i cierpienie osoby starszej. Podstawową formą przemocy wobec osób starszych jest zaniedbywanie, inne formy to: przemoc fizyczna, wykorzystywanie finansowe, przemoc emocjonalna, seksualna. Seniorzy potrzebują często codziennej opieki związanej z higieną, odżywianiem, braniem leków. Brak tego typu pomocy stanowi w ich przypadku zagrożenie dla życia i zdrowia. Osoby starsze są zastraszane, wymusza się na nich pożyczanie lub oddawanie pieniędzy pochodzących z renty czy emerytury, zaciągnie pożyczek na rzecz rodziny, przepisywanie własności. Mogą być także szykanowane, wyśmiewane z powodu swego ograniczenia np. trudności z pamięcią, niesprawności fizycznej. Osoby starsze padają ofiarą niewybrednych kpin i żartów, których nadawcą jest często młodsze pokolenie członków rodziny…
Dlaczego się nie bronią?
Osobom starszym ciężko jest się bronić przed agresją, ze względu na to, że dom rodzinny jest najczęściej jedynym miejscem, w którym mogłyby i chciały żyć. Nie mają szans na wyprowadzenie się, więc ich sytuacje dodatkowo komplikuje fakt, że są skazane na „łaskę i niełaskę” pozostałych członków rodziny. Osoby starsze boją się też tego, że ewentualne skargi sprawią, że ich życie będzie wyglądało jeszcze gorzej. Bardzo często milczą, ponieważ wstydzą się głośno mówić o upokorzeniach, jakich padają ofiarą, albo wręcz myślą, że na nie zasłużyły… Osoby w podeszłym wieku mają ograniczoną możliwość poruszania się oraz kontaktu z innymi osobami. Czasem boją się informować o przemocy ze strachu, że w konsekwencji mogą zostać umieszczone w domu opieki. Dla wielu osób, to jak wpaść z deszczu pod rynnę.
Kim są sprawcy przemocy?
Większość sprawców przemocy wobec osób starszych to członkowie rodziny, często jedyni opiekunowie starszej osoby. Ofiarę łączy ze sprawcą więź emocjonalna oraz zależność ekonomiczna i społeczna. Sprawcy przemocy są zwykle znani ofierze – najwięcej przypadków przemocy ma miejsce w środowisku rodzinnym ze strony dorosłych dzieci, wnuków. Sprawcami są osoby, które bezpośrednio zajmują się opieką. Specjaliści szacują, że większość incydentów przemocy, zaniedbania nigdy nie zostaje zgłoszona.
Przemoc wobec osób starszych dotyczy bardzo dużej grupy ludzi
Temat przemocy wobec osób starszych jest w naszej społeczności, deklarującej szacunek dla starości, tematem tabu. Dane statystyczne na ten temat są z całą pewnością niedoszacowane, ponieważ wiele ofiar nie rozpoznaje swojej sytuacji jako przemocy oraz nigdzie jej nie zgłasza. Skala problemu przemocy w rodzinie wobec osób starszych opiera się zatem na szacunkach. Według WHO ofiarami przemocy fizycznej staje się co roku co najmniej 4 mln starszych mieszkańców Europy, przemocy ekonomicznej — 6 mln, psychicznej — 29 mln, a seksualnej — 1 mln (www.rynekzdrowia.pl). Precyzyjne określenie liczby ofiar jest bardzo trudne, gdyż oficjalne dane statystyczne nie oddają rzeczywistej skali zjawiska, a wyniki uzyskiwane podczas prób jej oszacowania znacznie od siebie odbiegają. W prowadzonych w różnych krajach badaniach, odsetek ofiar przemocy domowej wśród osób starszych wahał się od jednego do kilkunastu procent całej populacji seniorów.
Wsparcie dla ofiary
W przypadku przemocy fizycznej ze strony członka rodziny, ofiara lub świadkowie powinni wzywać policję. Patrol interwencyjny ma obowiązek przyjechać na wezwanie i zbadać sytuację. W przypadku rozpoznania przemocy policja zakłada „Niebieską Kartę”, jest to procedura służąca ochronie ofiar przemocy. Policja powinna także udzielić niezbędnych informacji na temat działających lokalnie instytucji pomocowych. Służbami, które mają kompetencje do udzielenia pomocy w sytuacji przemocy (w tym np. zaniedbywania) są policja, ośrodki pomocy społecznej, sąd, prokuratura. Przemoc w rodzinie stanowi zagrożenie dla życia i zdrowia ofiary , ze strony prawnej jest po prostu przestępstwem. W przypadku przemocy wobec osób starszych, pomoc świadków jest właściwie w wielu przypadkach jedynym ratunkiem, nie wahajmy się informować służby pomocowe…
Zajmuję się terapią indywidualną, terapią grupową, warsztatami rozwojowymi dla kobiet, prowadzeniem superwizji i szkoleniami w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Jestem z wykształcenia psycholożką, ukończyłam Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. W terapii łączę kilka nurtów: psychologię procesu, arteterapię, focusing, EMDR, brainspotting oraz jogę. Jestem superwizorką w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie Instytutu Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego i Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”.
